Marnotrawstwa w procesach. Na co organizacje tracą pieniądze?

• Czym jest marnotrawstwo?
• Geneza marnotrawstw, czyli Mudy.
• Jakie marnotrawstwa w procesach wyróżnia Lean?
• Muda, czyli 8 marnotrawstw – omówienie i przykłady.

Zobacz również: 3M, czyli Muda, Mura, Muri. Marnotrawstwa w kulturze Lean

Aby poznać genezę powstania ośmiu marnotrawstw należy cofnąć się do XX-wiecznej Japonii, gdzie w motoryzacyjnych Koncernach Toyota, Japońscy Inżynierowie przy okazji wizyty w Gemba (z języka japońskiego miejsce wytwarzania), użyli zwrotu Muda.

Muda, czyli marnotrawstwo, zostało szeroko opisane przez Japońskich Inżynierów w TPS (Toyota Production System). System Toyoty wskazywał listę potencjalnych marnotrawstw, które należy eliminować z procesów wytwórczych w celu optymalizacji.

Do marnotrawstw według Lean zalicza się:

• Zbędny transport.
• Nadprodukcję.
• Nadmierne zapasy.
• Błędy i braki.
• Zbędny ruch.
• Nadmierne przetwarzanie.
• Oczekiwanie.
• Niewykorzystany potencjał pracowników.

Poniżej wyjaśniamy w szerszej skali, poszczególne marnotrawstwa od M1 do M8, aby łatwiej było je rozpoznać, zapamiętać, zminimalizować i najlepiej wyeliminować.

Pierwszym na liście marnotrawstwem jest zbędny transport. Jest to strata, którą obserwujemy w wielu aspektach – począwszy od centrów dystrybucji, mniejszych magazynów, po hale produkcyjne i ulice, po których i na co dzień jeździmy. Marnotrawstwo to jest istotne, ze względu na towarzyszące mu nadmierne wykorzystanie maszyn służących do transportu oraz pracowników, którzy maszyny obsługują. Jest to o tyle ważne, że jedno marnotrawstwo scala minimum dwa wymienione wcześniej zasoby – pracowników i maszyny. Z punktu widzenia dodawania wartości, nadmierny transport jest jedynie stratą.

Kolejną pozycją na liście 8-miu marnotrawstw jest nadprodukcja – w slangu procesowym tzw. produkcja na potem lub na wszelki wypadek. Jest to strata, która dominuje w organizacjach o charakterze produkcyjnym i usługowym. Nadprodukcja polega na wytwarzaniu dóbr w ilości przewyższającej popyt i potrzeby Klientów końcowych. W wyniku tych działań dochodzi do diametralnego zwiększenia kosztów produkcji ze względu na konieczność angażowania ludzi, maszyn oraz miejsca magazynowego. W tym przypadku bardzo często dochodzi do zamrożenia kapitału w wyprodukowanym towarze z powodu rezygnacji Klienta, wadliwości wyprodukowanego zapasu czy zmian w specyfikacji.  Z tego marnotrawstwa wynika kolejne, jakim są…

Marnotrawstwo w kontekście zbędnych zapasów powiązane jest bezpośrednio z pozycją M2 – nadprodukcją. Jest to jej potencjalny efekt. Zbędne zapasy wiążą się
z dobrami wyprodukowanymi, lecz niewykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa.
Za podłoże generowania zbędnych zapasów w produkcji i usługach uważa się m.in.:

• Błędne planowanie i prognozowanie procesu wytwórczego.
• Błędy w zachowaniu systematyczności organizacji dostaw komponentów do procesu wytwórczego.

Defekty w ujęciu procesów wytwórczych są najczęściej spotykanym marnotrawstwem. Jak poprzednie pozycje, defekty towarzyszą zarówno procesom wytwórczym i usługowym. Błędy i braki w procesie powstają pod wpływem pewnych czynników, bodźców. Przykładowo, defekty w procesie gięcia, mogą powstawać ze względu na błędne nastawy prasy gnącej lub niekontrolowanego zużycia narzędzia gnącego.
Z defektami powiązane jest tajemnicze pojęcie tzw. utajonej fabryki – miejsc najczęściej występujących poza procesami, czyli stref przeprowadzania napraw w procesie. Miejsca takie charakteryzują się brakiem wartości dodanej w procesie i powinny stanowić podstawę do uruchomienia projektów optymalizujących lub rozwiązujących zaistniały problem.

Bezpośrednim efektem błędnie zorganizowanego i ulokowanego miejsca wykonywania pracy w procesie jest powstanie marnotrawstwa w postaci zbędnego ruchu. Istotą walki z tym marnotrawstwem jest wykreślanie dróg i wędrówek produktu w procesie np. Diagram Spaghetti. Równie istotne jest rzetelne podejście do organizacji layoutów produkcyjnych lub biurowych, właśnie pod kątem optymalizacji rozmieszczenia powierzchni w skali makro (produkcyjnej) lub mikro (biurowej).

Kolejnym, na liście ośmiu marnotrawstw jest nadmierne przetwarzanie. Strata ta wiążę się bezpośrednio z błędnie lub nieumiejętnie zaplanowanym, przygotowanym
i wdrożonym procesem. Marnotrawstwu temu towarzyszy najczęściej pośpiech
w podejmowaniu kluczowych dla procesu i biznesu decyzji. Przykładem z życia wziętym dla omawianego marnotrawstwa jest konieczność zmiany daty prowadzonych zmian layoutowych w fabryce obrabiającej stal, ze względu na błędy w doborze maszyn transportowych (za mały udźwig), wykorzystywanych w relokacji pras mimośrodowych. Błąd ten spowodował konieczność dwukrotnego zatrzymania parku maszynowego i wygenerowania strat finansowych dla przedsiębiorstwa.

Oczekiwanie to marnotrawstwo występujące w momencie braku możliwości wykonania operacji zgodnych z procesem z powodu występowania niezależnych czynników. Do czynników powodujących spadek efektywności procesu poprzez oczekiwanie, zaliczyć można:

• Oczekiwanie na materiał produkcyjny.
• Oczekiwanie na Pracownika.
• Oczekiwanie na interwencję, np. awaria maszyny.
• Oczekiwanie na dokumenty.

Oczekiwanie to marnotrawstwo skupiające się przede wszystkim na niepożądanym, niezaplanowanym opóźnieniu.

Najmłodsze z marnotrawstw w metodzie 3M. Kluczowe w Organizacji ze względu na odniesienie do aspektu ludzkiego: pomysłów, kompetencji, talentów pracowników. Niewykorzystanie potencjału pracowników bardzo często objawia się wpływem na wysoki poziom absencji w Organizacjach. Metodyka szczupłego i efektywnego zarządzania przedstawia kilka narzędzi pomocnych w organizacji i prawidłowym wykorzystanie potencjału pracowników – jednym z takich narzędzi jest matryca kompetencji. Prawidłowo zorganizowana matryca, pozwala na poznanie mocnych stron pracownika i kierowanie Go w procesu do których pasuje pod kątem potencjału.

Niezależnie od charakteru organizacji należy rozwijać chęci Pracowników do walki z marnotrawstwem. Systematyczne podejście do walki z marnotrawstwem opisanym w artykule pozwoli na lepsze poznanie procesów wytwórczych, specyfiki samego procesu oraz pomoże wypracować standardy, dzięki którym wzrosną wskaźniki mówiące o:

• Jakości.
• Efektywności.
• Wydajności.

Szkolenie Lean Manufacturing – Lider efektywnej produkcji   Szkolenie Lean w usługach